Te czarne jak noc ptaki od wieków zajmowały zaszczytne miejsce w kulturze ludowej wielu plemion na całym świecie. Wiarę w ich związek z boskością możemy zaobserwować już w starożytności. Wśród Słowian te, jakże inteligentne istoty miały miejsce szczególne. Były mieszkańcami Wyraju, a więc szczytu drzewa kosmicznego. To one, chłodnymi porami roku, zmieniały bociany i lelki, sprowadzając dusze ludzi z powrotem na ziemię. To one, jak nikt inny, były łącznikami między ludźmi a zaświatami, między sacrum i profanum.
Wróżenie z zachowania ptaków
Wśród wielu ludów niektóre z ptaków były uważane za posiadające moce wróżebne. Wśród wielu ludów wierzono, że z lotu ptaków można wywróżyć przyszłość - pewnie najbliższym przykładem będą rzymscy augurowie. Dla Słowian jednym z takich gatunków był kruk. Bacznie obserwowano ich zachowanie, które mogło stanowić wskazówkę odnoszącą się do niedalekiej przyszłości. Na kruki szczególne baczenie dawali podróżni. Ujrzawszy je, często zaniechiwali wędrówki, bojąc się narazić na zbirów, dzikie zwierzęta czy Złe czyhające na rozdrożach.
Słowianie darzyli kruki ogromną estymą. To między innymi one pomagały w przenoszeniu się dusz ludzkich z Wyraju na ziemię. Nasi przodkowie w ptactwie powracającym wiosną dopatrywali się ludzkich dusz. Wierzono, że dzieci są przynoszone przez bociany i lelki właśnie z Wyraju. Tę funkcję zimą i jesienią przejmowały właśnie kruki.
Kruk w mitologii Słowian
Już od starożytności uważano, że kruki posiadają ogromną, magiczną moc. Kruk uchodzi za chowańca wszelkiego rodzaju sił magicznych. Pomagać miał czarodziejom oraz demonom. Obok ropuchy i kocura to bodaj najpopularniejszy kamrat czarownic. Potrafił się z nimi porozumiewać, a te w chwili niebezpieczeństwa przyjmowały jego postać, umożliwiając sobie drogę ucieczki. Kruki swym krakaniem potrafiły wezwać czarownicę.
Początkowo Słowianie bardzo szanowali kruki, zmieniło się to za sprawą nowej wiary. Uważając pogańskie zwyczaje za niebezpieczne, zaczęto przypisywać im właśnie, czarnomagiczną moc. Miały być zwiastunem nieszczęścia. Nierozerwalnie łączone ze śmiercią, wojnami, chorobami i bólem mordowanych. To kruki wędrowały za maszerującymi wojskami, czekając na żer wśród ciał poległych.
Motyw kruka w innych kulturach
Nie tylko wśród Słowian kruk uważany był za zwierzę mistyczne. Wiele kultur łączyło te ptaki ze śmiercią i wojnami. W Szwecji wręcz wierzono, że są one duszami pomordowanych.
Dla Greków kruk był pośrednikiem między ludźmi a Apollem. To kruk miał kontaktować się z bogami. Co więcej, legenda głosi, że to od tego ptaka, a nie Prometeusza ludzie mieli dostać ogień.
Szczególnie ważne miejsce kruki zajmują w mitologii nordyckiej. Tam również pełniły rolę łącznika między światami. To Muninn i Huginn miały za zadanie podróżować po świecie i zbierać informacje. Myśl i Pamięć, bo takie są odpowiednimi ich imion w naszym języku, swoje zadanie otrzymały od głównego boga w mitologii nordyckiej - samego Odyna.
Ważną rolę odgrywały również wśród ludów celtyckich, gdzie kruk był prorokiem i zwiastował nieszczęścia. Bogini magii, Morrigan, przybierała postać kruka, krążąc nad miejscem bitwy.
Legenda o królu kruków
Jeśli chodzi o legendy, to bodaj najsłynniejszą jest ta poznańska - o Bolku, synu trębacza. Według niej znalazł on ptaka z bezwładnym skrzydłem. Postanowił mu pomóc, za co kruk odwdzięczył mu się trąbką i słowem, że w razie niebezpieczeństwa, chłopiec powinien weń zadąć. Niedługo potem miał okazję. Pod agresją obcych wojsk, wiedząc, że miasto runie, Bolko sięgnął po trąbkę. Po chwili miasto przykryły czarne chmury, jak się okazało, kruków. Pomogły przepędzić wroga i ocalić Poznań. Od tego czasu, na pamiątkę tych wydarzeń i przyjaźni z królem kruków, odgrywany jest codziennie hejnał. Dokładnie ten sam, który Bolko zagrał na swojej trąbce.
Powiedzenia związane z krukiem
Z tymi tajemniczymi ptakami, związane są też porzekadła ludowe. „Kruk krukowi oka nie wykole” używane jako przestroga przed ludźmi mającymi wspólne interesy. „Gdzie ścierwo, tam się kruki gromadzą”, „Gniewa kruka czarna wrona, a sam czarny jak i ona”, „Kruk krukowi brat, lecz zazdrosny swat”. Ciekawym określeniem było „paść kruki”, znaczyło to ni mniej, ni więcej jak wydać na kogoś wyrok śmierci. Wydaje się, że i na naszych oczach piszę się historia tych zwierząt. George R.R. Martin, twórca sagi „Pieśni ognia i lodu”, częstokroć używa specyficznego sformułowania. W jego powieściach kruki są ptakami, które pamiętały czasy sprzed powstania ludzi. Pełnią funkcję dostarczycieli nowin. „Czarne skrzydła, czarne słowa”, tak o dostarczanych wieściach przez kruki mówią mieszkańcy Westeros.
Motyw kruka w literaturze
Kruki od lat fascynują ludzi. Są częstym motywem wśród twórców literackich i częstymi bohaterami ludowych legend. Edgard Alan Poe, Adam Mickiewicz czy Stefan Żeromski, to twórcy którzy tym ptakom przypisali ważne role w swych dziełach. Szczególnie ten pierwszy wsławił to zwierzę w swoim wierszu o takim właśnie tytule. „Kruk” jest alegorią stopniowego popadania w szaleństwo. Samo zwierzę natomiast to jego symbol. Wiersz jest utrzymany w stylistyce grozy i sporej dozy tajemniczości. Nie dziwi więc wybór ptaka symbolizującego chorobę psychiczną. Sprawdza się doskonale.
U Ignacego Krasickiego zwierzęciu temu przypisano naiwność i zadufanie. Swoją bajką „Kruk i lis” Krasicki napomina, by nie zabiegać za wszelką cenę o pochwały i uznanie.
Wspomnijmy jeszcze tylko na koniec o Małej Improwizacji z „Dziadów” Adama Mickiewicza. Powstało wiele sporów o to, co miał według autora symbolizować kruk, nie będziemy się tutaj rozwodzić nad tym tematem, a dla zainteresowanych, pozostawiamy link do artykułu.
https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/4415/Symbolika%20kruka%20w%20tworczosci%20Adama%20Mickiewicza%20a%20literatura%20przedmiotu.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Zakończenie
Kruki to ptaki, które od zawsze wzbudzają ludzkie zainteresowanie. Niewiele jest ptaków , który zajmowałby tyle miejsca w literaturze. Jego enigmatyczność, związek z magią i tym co tajemnicze, rozbudzają wyobraźnie twórców od wieków. Sam w sobie jest zwierzęciem nader inteligentnym. Wciąż jednak w umysłach ludzi budzi niepokój, a doszukiwanie się symboliki w spotkaniu z nim nie słabnie.
Bluza męska - Kruki (Granatowa)
Bluza damska - Wilki (Czarna)
Bluza męska - Kołowrót (Czarna)
Bluza damska - Ćmy (Granatowa)
Chcesz podkreślić swoje zainteresowania kulturą Słowian? Wśród naszych propozycji znajdziesz koszulki słowiańskie przedstawiające symbol Peruna - słowiańskiego boga piorunów, boginię Mokosz, a także innych bóstw słowiańskiego panteonu. Nasze koszulki to także doskonały pomysł na prezent - wysokiej jakości grafiki zaprojektowane przez polskich twórców, wygodny krój i materiał sprawiają, że T-shirty od Slava są naprawdę wyjątkowe.
